Drużyna Legionowa czy Legia?

Gowarzewski napisał, a reszta… przepisała

Pierwsze wzmianki o Legii w prasie pojawiły się z początkiem 1917 r. Wcześniej niektóre gazety lwowskie i krakowskie wspominały od czasu do czasu o rozwijaniu się sportu w Legionach, ale rzadko opisywały szczegóły z przebiegu zawodów, czy z życia drużyn.

W gazetach warszawskich pionierskie informacje o sporcie legionowym można było przeczytać mniej więcej w tym samym czasie. Rzeczywiście, początkowo zapowiedzi zawodów piłkarskich z kwietnia 1917 r. opisywane były przykładowo jako mecz „Legionistów” z drużyną „Akademików” czy „Polonią”. Kilka tego typu notatek znalazłem w prasie kwietniowej z 1917 r. i być może to właśnie nimi zasugerował się p. Gowarzewski.

Niestety, nie mają one nic wspólnego z Legią, ponieważ drużyną wówczas nazywaną „Legioniści”, która po raz pierwszy wybiegła na boisko Agrykoli po przybyciu do Warszawy Legionów, był zespół piłkarski 5 Pułku Piechoty. Dwa mecze, w Parku Sobieskiego, które rozegrano z udziałem „Zuchowatych” (przydomek 5 pułku piechoty) odbyły się 9 i 10 kwietnia 1917 r. Ich przeciwnikami, jak już wspomniałem, był najpierw zespół Akademików, a dzień później – Polonia. Legia rozgrywki wiosenne 1917 r. zaczęła później, 29 kwietnia również meczem z Polonią. Stąd być może powstało to błędne skojarzenie u autora Encyklopedii Fuji.

Rozróżnienie drużyn legionowych na pierwszy rzut oka mogło być utrudnione, ponieważ na prośbę „Zuchowatych” w ich zespole gościnnie zagrali w obu meczach Mielech i Wykręt – zawodnicy specjalnie „wypożyczeni” na tę okazję z Legii. Prasa podkreślała ich udział w obu meczach.

Mecz „Zuchowatych” z „Akademikami”, w którym wystąpił Mielech i Wykręt wypożyczeni z „Legii” oraz zapowiedź meczu „Zuchowatych” z „Polonią”

Jedna z notatek prasowych zapowiadających mecz „Polonii” z „Legionistami”. Nie chodzi tu jednak o „Legię” ale o drużynę 5 Pułku Piechoty.

A inni badacze historii sportu?

W efekcie splotu pomyłki i jej internetowej parafrazy, błędna informacja ewoluowała dalej już sama. Według niektórych autorów książek o tematyce sportowej w Warszawie w 1917 r. wcale nie grała Legia! W monografii Polonii Warszawa napisanej przez dr. Roberta Gawkowskiego zatytułowanej „Piłkarze Czarnych Koszul”(Art-Syrenka, 2000, Warszawa) nazwa „Legia” została ignorowana w odniesieniu do drużyny Mielecha z okresu działalności Legionów.

Nie znajdziemy jej tam ani razu w kontekście opisywanego okresu mimo że inne drużyny legionowe są wymieniane poprawnie z nazwy, czy z wojskowej przynależności. Opis pierwszego meczu Legii i Polonii wygląda w książce dr. Gawkowskiego następująco:

„Pod koniec I Wojny Światowej, naprzeciw Polonii stawały też wojskowe drużyny garnizonowe, złożone bardzo często ze znakomitych piłkarzy z Galicji. I tak np.: zespół 4 Pułku Piechoty pokonał warszawiaków 1:0, a drużyna Legionów Polskich w kwietniu 1917 r. zremisowała 1:1. Ten ostatni mecz oglądało parę tysięcy widzów, a magnesem ściągającym publiczność na Agrykolę była wojenna sława legionów Piłsudskiego, jak i udział w drużynie wojskowej sportowych asów z drużyn galicyjskich m.in. z Cracovii (Mielech); Czarnych Lwów (Bilor i Kowalski) i Lechii oraz Pogoni Lwów.”

Przejdźmy jednak do konkretów i zobaczmy co tak naprawdę pisała wówczas prasa warszawska.

Notatki w warszawskiej prasie

Kwerendę z okresu 1916-1917 na potrzeby odtworzenia historii początków klubu prowadziłem przeszukując w sumie kilkadziesiąt gazet, druków ulotnych, jednodniówek, biuletynów i innych periodyków i nie-periodyków, wykorzystując w tym celu zbiory kilku bibliotek w Warszawie i Krakowie oraz archiwów wojskowych. W ten sposób sprawdziłem prasę warszawską, zarówno polską jak niemiecko- i francuskojęzyczną. Między innymi odnalazłem prawie 200 różnych notatek prasowych dotyczących Legii z okresu jej działalności w Warszawie w 1916-1917 r. Dokładnie wszystkie z nich pisały o wojskowym klubie używając nazwy Legia. Nie znalazłem ani jednej notatki prasowej, w której o Legii mówiono używając nazwy „Drużyna Legionowa”.

Ilość odnalezionych przeze mnie notatek prasowych, w których jest wymieniona nazwa „Legia”  z całą pewnością nie upoważniały p. Gowarzewskiego do postawienia wspomnianej powyżej tezy. Można nawet na tej podstawie stwierdzić, iż są one wystarczającym dowodem na to, że nie pisano nigdy „Drużyna Legionowa” ani „Drużyna Legionów Polskich”, ale po prostu Legia.

Przykładowe notatki prasowe zapowiadające mecze „Legii”

Powiązanie Legii z Legionami było natomiast często podkreślane. Stanowiło rodzaj reklamy zawodów sportowych zachęcając publiczność do oglądania żołnierzy Legionów – namiastkę polskiego wojska jak i podziwiania najlepszych sportowców rodem z Galicji.

W kilku notatkach, poza wymienieniem Legii z nazwy, określano ją zespołem reprezentacyjnym Legionów Polskich. Miało to na celu podkreślenie ponadprzeciętności Legii. Użycie tu przymiotnika „reprezentacyjny”, było w tym przekazie tożsame z „wybitny”, „okazały”, „gwiazdorski”, a zatem – najlepszy.

Legiony nie posiadały żadnej reprezentacji sportowej, co wynikało z tego, że sportu legionowego nie regulowały żadne regulaminy ani wytyczne. Na potrzeby propagandowe zdarzało się jednak, że zawodnicy tworzyli ad hoc zespół o charakterze reprezentacyjnym złożony z graczy kilku pułków pod szyldem np. „Team Brygady”  ale nie było w tym żadnego jednolitego schematu. Takie mecze „reprezentacyjne” rządziły się zawsze własnymi, adekwatnymi dla przypadku prawami.

Dobrym przykładem będzie przytoczenie pierwszego występu legionistów w Warszawie, głośno reklamowanego w prasie jako występu „Legionistów”, który tak naprawdę był występem drużyny 5 Pułku Piechoty wspomaganego zawodnikami Legii. Tymczasem przed publicznością lwowską w meczu z Pogonią, występował jako „Legioniści” zespół piłkarzy z 1 Pułku Piechoty, wspomagany legunami z innych drużyn.

Nazwa „Legia” w dokumentach

Oprócz prasy warto jeszcze przyjrzeć się innym ważnym materiałom źródłowym, czyli ocalałym dokumentom dotyczącym Legii z legionowego okresu. Nie zachowało się ich wiele, ale dwa z nich są dla opisywanego tematu przydatne.

Pierwszy dokument jaki się udało wyszukać, to zaproszenie wystosowane przez związanego z Legią dr Bolesława Korolewicza dla dowództwa 2 Pułku Piechoty Legionów na mecz inaugurujący występy Legii w Warszawie rozegrany z Polonią 29 kwietnia 1917 r. (nota bene jest to ten sam mecz, przy okazji którego dr Gawkowski pisał o Legii nazywając ją „drużyną Legionów Polskich”).

Dokument jest również, a może przede wszystkim, prośbą o przepustkę na występ w meczu obrońcy Legii, Edmunda Hardta. Nas interesuje jednak, że jest w nim  wymieniona pełna nazwa drużyny, która potwierdza to, o czym pisał Mielech we wspomnieniach. Jest też tam pośrednia informacja o kontynuacji działalności Legii z 1916 r.

Drugi, to lakoniczna notatka napisana odręcznie przez jednego z dowódców Komendy Legionów, która zezwalała na rozegranie meczu Legii z 4 Pułkiem Piechoty. To typowy dokument legionowy, nie zawierający podpisu a stanowiący  jedynie formę adnotacji. Dokument znajduje się w Centralnym Archiwum Wojskowym w jednej z teczek dotyczących działalności Komendy Legionów. Tu również Legia jest wymieniona z nazwy. Meczu, o którym w niej mowa, niestety nie udało się odnaleźć. Najprawdopodobniej się nie odbył w wyznaczonym terminie ale zezwolenie na jego rozegranie przetrwało do dziś.

[ Zdjęcia do artykułu: Zbiory prywatne, CAW, Kurjer Polski, Gazeta Poranna 2 grosze ]

Ten artykuł (z wyłączeniem zdjęć) jest dostępny na licencji:
Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
Obowiązuje podanie źródła - nazwisko autora lub adres bloga (legia.warszawa.pl)
Zdjęcia pochodzące ze źródeł innych niż archiwum autora mogą być objęte odrębnym rodzajem licencji.